Sarıkamışlılar Kültür ve Yardımlaşma Derneği eski Başkanı, Bursa’da Sarıkamış’ı anma Genel Koordinatörü Hüseyin Bulut, bizleri 105 sene öncesine götürerek, bizlere I.Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu arasında gerçekleşen Sarıkamış Harekatını anlattı. Bursa Söylem Gazetesi’ne konuşan Bulut, Sarıkamış harekatının bilinmeyen yönlerini, nedenlerini ve alınan yanlış kararları aktardı.
Sarıkamış harekatı ne zaman başladı ve nedenleri nelerdi?
Sarıkamış harekatı 22 Aralık 1914 yılında başladı. Bu harekat ülkemizin doğu kısmını ele geçirmeye çalışan Rusları geri püskürtmek amacıyla, Erzurum’da konuşlanan 3. ordunun başlatmış olduğu bir harekattır. 3. ordunun kişi sayısı o dönemde 120 bin idi. Savaşa katılan 120 bin, geri dönen 15 bin kişiydi. Hepsi savaşarak hayatlarını kaybetmedi. Bir kısmı savaşarak, bir kısmı donarak bir kısmı ise hastalıklardan şehit oldu. Bazı askerlerimiz Sibirya’ya esir düştü. Aslında baktığımızda tüm askerlerimiz donarak şehit olmadı. Bazı kayıtlara baktığımızda donarak şehit olan askerlerimizin sayısı 90 bin, bazı kayıtlarda ise 65 bin olarak gözüküyor. Burada çok sayılara takılmamak lazım. Tüm askerlerimiz en nihayetinde vatan topraklarını savunurken şehit oldular. Bu dönemde o bölgede çetin kış koşulları vardı. Osmanlı çok geniş topraklara sahip olduğu için bazı askerlerimiz Yemen’den buraya nakledilmiştir. 30 derecelerden -30 dereceye gelmişlerdir. Dönemin şartlarında maddi yetersizliklerden dolayı askerlerin üzerinde çok kalın kıyafetler yoktu. Enver Paşa Erzurum’a birlikleri denetlemeye geldiği zaman askerlere yakında ganimete kavuşacaksınız demiştir. Yani giysi ve yiyecekleriniz olacağının umudunu vermiştir. O dönemde Ruslar ile yapılan Azak ve Köprüköy Savaşlarının kazanılması, komutanların bahar ayını beklemeden Rus’u yenme umudu vermiş ve kış ayından harekat başlamıştır. Belki de bahar ayı beklense bu kadar şehit vermeyecektik.
Savaşın ayrıntılarını bizimle paylaşır mısınız?
Birliklerimiz Rus askerinin öncelikle lojistik desteğini kesmek amacıyla Sarıkamış’a farklı güzergahlardan girmek istemişler. Askerlerimizde lojistik desteği kesersek Rus’u yeneriz düşüncesi hakim olmuş. O zaman tren yolu ve Aras nehri kenarından kara yolu bağlantısı var idi. Aslında görevi Kars’tan gelen tren hattını imha etmek olan askeri birliğimiz, Allahuekber Dağları’nda donarak şehit olmuştur. Bu birlik Kızılçubuk köyünde yalnızca bir gece dinlenmek amacıyla konakladılar. O gece dinlenmeyip yola devam etselerdi bu facia yaşanmayacaktı. Çünkü o gece tipi yaşanmıştı.
Enver Paşa’nın o zamanki hedefi Kafkasları Ruslardan geri alıp, Orta Asya ile bütünleşerek Osmanlı’nın kaybettiği toprakları geri almak. Ancak o dönemde Osmanlı topraklarında 7-8 cephede savaş var. O karda kışta Doğu cephesi açılmaması gerekirken ne yazık ki açılmış. Zorlu bir coğrafyada zorlu bir işe kalkışılmış. Ne yazık ki 15 gün süren muharebeler sonucunda Sarıkamış Muharebesini kaybettik. Fakat bu savaşın kazanan bir tarafı da olmadı. Sarıkamış harekatının hemen sonrasında Rusya’da Bolşevik İhtilal’i yani iç karışıklık oluyor ve Rus askerleri geri çekilmek durumunda kalıyor. Demek ki Mart’ı veya Nisan’ı beklesek tek kurşun atmadan savaşı kazanacaktık.
Sizce Sarıkamış harekatı yanlış bir karar mıydı?
Zamanlamasının yanlış olduğunu düşünüyorum. Fakat işgal altındaki topraklarımızı da geri almak bir devletin en asli görevidir. Kafkas cephesi alınmış ve Rus yenilmiş olsaydı farklı bir şey konuşacaktık bugün. Savaşın hiçbir türlüsü iyi değil. Yine de daha ılıman olan bahar aylarını bekleyebilirdik. Ne olursa olsun Sarıkamış Türk tarihinde önemli bir yer arz eder. Bu harekattan 3 ay sonra Çanakkale harekatı başlamıştır. Orada da yaklaşık 250 bin şehit verdik. Çanakkale’deki savaşın kazanılması Sarıkamış’ın tecrübesiyle eş değerdir. Sarıkamış kaybedildi ama Çanakkale’de kazanmamıza vesile oldu. Biz Sarıkamış’ta Rus’a yenilmedik aslında, biz orada kara kışa yenildik.
